گردشگری سلامت یکی از انواع شقوق مهم صنعت گردشگری است که با توجه به ظرفیت‌های بسیار بالا و مناسب کشورمان در این زمینه می‌تواند به‌عنوان یک نقطه عطفی مهم برای جهش و توسعه پایدار در عرصه‌ها و ابعاد گوناگون ایفای نقش کند.

وجود زیرساخت‌های مناسب و گسترده، ارزانی خدمات درمانی و همچنین وجود پزشکان حاذق و توانمند از جمله مواردی هستند که ایران را جزء کشورهای تراز اول در زمینه جذب گردشگران سلامت در منطقه کرده است؛ تا جایی که مطابق با اطلاع واصله و آمار منتشرشده ایران صرفاً از بین ۵۷ کشور اسلامی ظرفیت جذب و درآمدزایی ۱۰  میلیارد دلار از قِبل گردشگری سلامت در هر سال را دارد.

در این میان اما علاوه بر وجود موانع و مشکلات موجود در ساختار و نظام این حوزه در صنعت گردشگری، فعالیت طیف گسترده‌ای از دلالان به‌صورت غیرقانونی و خلاف ضابطه موجود در این صنعت مهم کشور باعث عقب‌ماندگی و رشد آن نسبت به سایر کشورهایی شده است که در قیاس با ایران از ظرفیت‌های بالقوه و بالفعل بسیار کمتری برخوردار هستند.

دلال‌ها به‌واسطه دریافت هزینه‌های چندبرابری و انتخاب پزشکان غیرمتخصص و ضعیف، در بیشتر مواقع باعث می‌شوند بیماران به نتیجه مطلوب و درمان قطعی خود نرسند و همین امر موجب شده است که در بسیاری از بازارهای هدف، گردشگری سلامت کشورمان بی‌کیفیت و گران تلقی شود که دلیل عمده ریزش بسیاری از گردشگران سلامت و جذب آنان به سایر کشورهای رقیب در منطقه نیز همین مسئله است.

این مسئله همواره از سالیان گذشته در سایه عدم مدیریت صحیح نهادهای مسئول در راستای اصلاح ساختار و فرآیند موجود و همچنین همکاری بسیاری از بیمارستان‌ها و پزشکان با دلالان به یکی از جدی‌ترین و اساسی‌ترین معضلات موجود در این حوزه تبدیل شده است که به‌اذعان قاطبه کارشناسان در سال‌های آتی شاهد افت کیفیت و ریزش گردشگران خواهیم بود و در حقیقت می‌توان گفت دیگر چیزی به اسم گردشگری سلامت در کشور وجود نخواهد داشت.

در همین راستا حسین نیکونام؛ رئیس جامعه حرفه‌ای گردشگری سلامت ایران ضمن اینکه پدیده شوم و نامبارک دلالی در حوزه گردشگری سلامت را یکی از موانع اصلی توسعه این صنعت دانست که باعث ناقص ماندن تمامی ایده‌ها و طرح‌ها شده است، از مدیریت برخی از دلالان سازمان‌یافته با مدیریت مستقیم خصولتی‌ها خبر داد.

وی با بیان اینکه هم‌اکنون دلالی در حوزه گردشگری به‌عنوان یک معضل، مشکل اساسی و مهم بزرگ محسوب می‌شود، گفت: باید دانست که این دلال‌ها افرادی عادی از جامعه و در واقع اشخاص کف خیابان‌ها و حاضر در فرودگاه، هتل و ترمینال نیستند.

این فعال بخش خصوصی گردشگری با تأکید بر اینکه بخشی از دلالی‌ها در حوزه گردشگری سلامت به‌صورت سازمان‌یافته انجام می‌شود، بیان کرد: متأسفانه مدیریت مستقیم این قسمت با بخش به‌اصطلاح خصولتی است و در کمال تأسف باید گفت مضرات و آسیب‌های این نوع دلالی هم بسیار بیشتر از دلالی کف خیابان است.

رئیس جامعه حرفه‌ای گردشگری سلامت ایران ادامه داد: در حوزه گردشگری سلامت با پنج نهاد متولی مجزا روبرو هستیم و به همین علت هم هرگونه جمع‌بندی و تحصیل خروجی در این حوزه کار بسیار سخت و پیچیده‌ای است. با این حال ۵ وزارتخانه متولی این حوزه همگی خود را هم‌سطح و هم‌تراز یکدیگر می‌دانند و بر همین اساس آن‌طور که باید خروجی لازم در این حوزه محقق نمی‌شود؛ لذا به همین علت از مقام ریاست‌جمهوری درخواست کردیم که شخصاً و مستقیماً به این حوزه ورود کنند.

تعارض منافع دستگاه‌های متولی باعث به‌زمین‌‌ماندن تمامی ایده‌ها شده است

مطابق با صحبت‌های نیکونام، ما در حوزه گردشگری سلامت ایده‌ها، طرح‌ها و برنامه‌های بسیار خوب و کارگشایی داشتیم، اما به‌دلیل عدم وجود هماهنگی و بعضاً تعارض منافع متأسفانه تمامی این ایده‌ها و طرح‌ها یا اساساً اجرایی نشدند و یا اینکه به شکست خوردند.

وی در ادامه تأکید کرد:  در حوزه گردشگری سلامت اجازه فعالیت هیچ فردی بدون اخذ مجوز و پروانه لازم از نهاد ذی‌ربط به هیچ فردی حتی مترجمین اعطا نمی‌شود.

این فعال بخش خصوصی گردشگری با اشاره به اینکه عمده گردشگران ورودی سلامت کشورمان که به‌دنبال دریافت خدمات درمانی هستند عرب‌زبان و به‌طور مشخص از کشور عراق هستند، تصریح کرد:  برخی از گردشگران ورودی سلامت مانند افغان‌ها نیازمند اخذ ویزای ورود به ایران هستند؛ اما این شرایط برای گردشگران عراقی که معاف از دریافت روادید هستند وجود ندارد، فلذا عراقی‌ها عموماً به‌صورت سنتی به ایران سفر می‌کنند و بر همین اساس هرگونه اقدام و برنامه‌ریزی در این خصوص با توجه به اینکه عمده گردشگران سلامت را اتباع این کشور تشکیل می‌دهند مثمر ثمر نیست؛ چراکه شرایط سیاسی و امنیتی حاکم منجر به چیدمان یک ساختار منسجم در این رابطه نمی‌شود.

راه مقابله با گسترش فعالیت دلال‌ها چیست؟

رئیس جامعه حرفه‌ای گردشگری سلامت ایران در ادامه برای ایجاد نظم و ضابطه‌مند کردن این حوزه این پیشنهاد را صرفاً قابل ارائه دانست که بیمارستان‌ها به‌جز بیماران اورژانسی و اضطراری هیچ بیماری را پذیرش نکنند که در صورت اجرا و تحقق این پیشنهاد گردشگران سلامت منحصراً منطبق با ساختار تعریف‌شده شورای راهبری گردشگری سلامت به کشور وارد می‌شوند و در این صورت دیگر دلالان و مترجمان کف خیابان هم قاعدتاً نخواهند توانست از این امر برای دلالی و آسیب به این حوزه سوءاستفاده کنند.

نیکونام همچنین توضیح داد: اگر بیماران مستقیماً به بیمارستان مراجعه کنند و مراکز درمانی هم مترجم عرب‌زبان و یا دست‌کم انگلیسی‌زبان داشته باشند، شاهد مبارزه با جولان دلالی در این حوزه خواهیم بود؛ چراکه حتی اگر بیمارستان‌ها بیمار و مترجم همراه بیمار را پذیرش کنند مشکلی به وجود نخواهد آمد؛ چراکه اساس مشکل و ایجاد پدیده شوم دلالی مربوط به زمانی است که مراکز درمانی و بیمارستان‌ها بخواهند مبالغ و درصدی را به مترجمین پرداخت کنند.

وی خاطرنشان کرد: باید توجه کافی صورت گیرد که تمامی برنامه‌ریزی‌ها و هدف‌گذاری‌ها به‌نحوی باشد که مانع از این شود که مراکز درمانی مبالغی را که تحت عنوان یارانه ارائه خدمات به بیماران ایرانی اختصاص می‌دهند شامل بیماران خارجی هم شود و از این طریق علاوه بر استهلاک و هدررفت سرمایه‌های عمومی مردم، راهی برای دلالی ایجاد شود.