حسين اميرعبداللهيان، وزير امور خارجه جمهوري اسلامي ايران عصر روز چهارشنبه چهارم بهمن‌ماه در مراسم اختتاميه همايش ملي ايران و همسايگان در مركز مطالعات سياسي و بين‌المللي وزارت امور خارجه حضور يافت و‌به ايراد سخنراني پرداخت. وزير خارجه در اين سخنراني تفصيلي درباره وضعيت رابطه مسكوت مانده تهران و رياض، سياست ايران در منطقه غرب آسيا، آخرين وضعيت مذاكرات براي احياي برجام ميان ايران و ۱+۴، گمانه‌زني‌هاي رسانه‌اي درباره مذاكره مستقيم ميان ايران و امريكا و همچنين حاشيه‌ها درباره سفر ابراهيم رييسي، رييس‌جمهور به روسيه توضيحاتي داد.
از ايده اضافه شدن همسايگان به مذاكرات استقبال  نمي‌كنيم
وزير خارجه درباره ميزان اطلاع‌رساني تهران به همسايگان درباره مذاكرات جاري در وين براي احياي برجام گفت: ما از ايده اضافه شدن اعضاي جديد از منطقه به مذاكرات استقبال نمي‌كنيم ولي همسايگان را در جريان موضوعات قرار مي‌دهيم. ارتقاي روابط با همسايگان اولويت اساسي در ابتكارات كشور است. بنا به دلايل مختلف تاكنون اين اولويت مهم و ظرفيت عظيم به‌طور كامل مورد بهره‌برداري قرار نگرفته و ارزش افزوده تقويت مناسبات كشورمان با ۱۵ كشور همسايه در تقويت منافع ملي و توسعه پايدار و همه‌جانبه منطقه‌اي كمتر ديده‌ مي‌شود. يكي از اولويت‌هاي اساسي مطرح شده از ابتداي شروع به كار دولت جديد اولويت بخشي به همكاري و تعامل با همسايگان است.

وزير خارجه در بخش ديگري از سخنانش افزود: ‌سياست همسايه‌محور صرفا با طرح كلامي و گفتماني به دست نمي‌آيد. در اين سياست جمهوري اسلامي ايران بايد براساس اعتمادسازي و پذيرش تعهدات مشترك و متقابل در جهت همكاري با همه كشورهاي همسايه اقدام كند. اين رويكرد جدي دولت فعلي جمهوري اسلامي ايران است. هر چند دولت‌هاي قبلي اين سياست را هر يك به سهم خود به پيش بردند. عملياتي شدن اين سياست در سرعت بخشيدن به پيشرفت كشور زمينه مناسبي را براي حل چالش‌ها و مخاطرات مشترك از جمله مقابله با مواد مخدر، قاچاق انسان، مشكلات زيست محيطي و افراطي‌گري فراهم مي‌كند.
مهم‌ترين چالش ايران در پيگيري سياست همسايه‌محور بدون حضور امنيت‌زداي كشورهاي فرامنطقه‌اي است. سياست همسايگي امنيت‌پايه ايران در ميان مدت و بلندمدت به شرط موفقيت در ارايه روشن سياست خود مي‌تواند اين چالش را كمرنگ كند. جمهوري اسلامي ايران و كشورهاي همسايه اولويت‌هاي مشاركت امنيتي خود را در يك سازوكار مشترك تعيين مي‌كنند. وزارت خارجه ايران در چارچوب سياست خارجي متوازن و ديپلماسي پويا با باز كردن باب گفت‌وگو در سايه تعاملات فرهنگي اقتصادي و تجاري خلأهاي سياست‌ همكاري با همسايگان را از ميان بردارد.

پاسخ ايران به درخواست وزير طالبان در تهران چه بود؟
وزير خارجه با اشاره به اينكه در حوزه چالش‌ها همچنان با دو چالش در پيرامون خود روبرو هستيم، گفت: يك چالش همسايه شرقي يعني افغانستان است. كمتر از يك ماه پيش هياتي از افغانستان به تهران سفر كرد. ما مرز مشترك طولاني با افغانستان داريم و موضوعات متنوعي با اين كشور داريم. از حدود چهار و نيم ماه تاكنون روزانه بيش از ۵ هزار زن، كودك و مرد افغان از مرزهاي زميني به دليل سرما و وضعيت ناپايدار در افغانستان به سمت مرزهاي ما مي‌آيند. تشكيل دولت فراگير با مشاركت همه اقوام در افغانستان براي ما مهم است. ضمن اينكه در ارسال انرژي به افغانستان كمك مي‌كنيم ولي از تشكيل دولت فراگير در افغانستان كوتاه نيامده‌ايم. زماني ملاتقي درخواست كرد در سفرش به تهران، سفارت جمهوري اسلامي افغانستان را به هيات حاكمه جديد تحويل دهيم ما گفتيم دوستي‌ها به جاي خود تاكيد ما بر ضرورت تشكيل دولت فراگير با نگاه به ثبات و امنيت پايدار در افغانستان موضوع بسيار مهمي است. زماني كه دولت فراگير با استانداردهاي شناخته شده و با مشاركت طالبان، پشتون‌ها و ساير اقوام شكل گرفت آن وقت مي‌توانيم راجع به شناسايي وضعيت جديد در افغانستان و واگذاري سفارت افغانستان در تهران به هيات حاكمه رسمي كه در افغانستان سر كار مي‌آيد، تصميم بگيريم و اقدام كنيم.

جنگ راه‌حل موضوع يمن نيست
وزير خارجه با اشاره به اينكه چالش ديگر ما در موضوع يمن است، گفت: اين روزها اتفاقي بين يمن و يكي ديگر از همسايگان در حال وقوع است. آنچه بين يمن و برخي همسايگان و كشورهايي كه در عمليات نظامي عليه يمن مشاركت دارند، مي‌گذرد موضوع يمني است. ايران در تمامي مراحل از ابتداي بحران يمن و جنگ عليه اين كشور به صراحت طرح سياسي چهار ماده را ارايه و همواره از تحقق و پيگيري آن طرح حمايت كرده است. حتما براي ما ملاحظه و مشاهده بيش از شش سال جنگ و خونريزي در يمن قابل تحمل نيست و هيچ كدام از وجدان‌ها جنگ را راه‌حل براي موضوع نمي‌دانند. ما گسترش دامنه جنگ را نگران‌كننده مي‌دانيم و از عربستان و امارات مي‌خواهيم كه با روش سياسي و با رويكردي سازنده براي پايان دادن به محاصره انساني و پايان جنگ و ورود به گفت‌وگوهاي يمني _ يمني اقدام كنند و ادامه اين وضعيت به نفع منطقه نيست.

راه را براي عربستان باز گذاشته‌ايم
وزير خارجه با اشاره به اينكه ايران راه را براي عربستان باز گذاشته‌ است گفت: هر زمان عربستان تصميم بگيرد روابط ديپلماتيك خود را با ايران به حالت طبيعي برگرداند از بازگشايي سفارتخانه‌ها و بازگشت روابط به حالت طبيعي و حتي توسعه روابط با عربستان استقبال مي‌كنيم. خرسنديم سه ديپلمات ما از چند روز پيش در جده مستقر شدند. اينكه چه زماني سفارتخانه‌هاي دو كشور باز شود اكنون عربستان بايد تصميم بگيرد. از دور جديد گفت‌وگوها استقبال مي‌كنيم و هم مايليم اشاره كنيم كه گفت‌وگوهاي طولاني لازمه بازگشت روابط به حالت عادي به تنهايي نيست بلكه اتخاذ تصميم سياسي يك ضرورت است. ما در دولت جديد اين تصميم را اتخاذ كرده‌ايم كه عربستان هر زمان به جمع‌بندي رسيد مي‌تواند به بازگشت روابط با ايران به حالت طبيعي اقدام لازم را به عمل بياورد.

حاشيه‌هاي سفر رييسي به مسكو:  هم با شرق هم با غرب كار مي‌كنيم
وزير خارجه درباره سفر رييسي به مسكو گفت: در اين جا يك توافق مهم و راهبردي با همسايه شمالي داشتيم كه توافق همكاري‌هاي جامع بلندمدت بين دو كشور در آينده نزديك به امضا خواهد رسيد. روساي جمهور در اصل اين موضوع و محورها و سازوكار و ساختار اين توافق كه قرار است به عنوان نقشه راه بين دو كشور خودش را نشان دهد توافق كردند. در ساير موضوعات مورد علاقه ما بر مبناي منافع مشترك، بدون هيچ محدوديتي با نگاه به ضرورت توسعه همكاري‌ها با همسايگان از جمله همسايه شمالي روسيه اقدام كرديم. البته اين روزها در فضاي مجازي به دليل تحركاتي كه وجود دارد، سعي مي‌كنند حاشيه‌هايي براي اين سفر ساخته شود. من براي اينكه گاهي اوقات حاشيه‌ها بر متن در كشور غلبه مي‌كند در جمع شما ديپلمات‌ها و انديشمندان توضيح بدهم كه دستاوردهاي اين سفر كاملا در راستاي منافع ملي كشور است. بارها سعي كرديم توضيح دهيم هيچ اقدامي كه خدشه‌اي به تصميم سياسي و شعار پايدار جمهوري اسلامي ايران مبني بر استقلال سياسي كشور و نه شرقي و نه غربي وارد كند، انجام نشده است. ما به صراحت اعلام مي‌كنيم كه در حوزه روابط خارجي هم با غرب و هم با شرق كار مي‌كنيم ولي در حوزه استقلال سياست نه شرقي نه غربي با قدرت در جاي خودش و به درستي قرار دارد. درباره حاشيه‌هاي سفر آقاي رييسي مي‌گويند نحوه چيدمان ميز و نحوه استقبال از رييس‌جمهور متفاوت از روساي جمهور ديگر بود. چند روز قبل از سفر به ما گفتند شرايط كرونايي در روسيه به‌شدت وخيم است. همان روز كه آنجا بوديم ۷۰۰ نفر آمار رسمي فوت‌شدگان كرونا در روسيه بود و ۳۴ هزار و خرده‌اي آمار مبتلاياني كه تست پي‌سي‌آر از آنها انجام شده بود. ما توافق كرديم به دليل اين محدوديت‌ها و شرايط كرونايي پروتكل‌ها در نشستن و چيدمان كاملا رعايت و فاصله لازم حفظ شود. براي ما بسيار مهم است رييس‌جمهور ما در سفر خارجي و آن هم در اين مرحله اخير و به كشوري كه درگير كرونا است همه پروتكل‌‌ها به دقت رعايت شود. آقاي پوتين براي استقبال از آيت‌الله رييسي از چند دقيقه قبل در كرملين در اتاق انتظار قدم مي‌زد و منتظر بود، وقتي آقاي رييسي آمد به شتاب به سمت آقاي رييس‌جمهور آمد. به ما گفته بودند از ۲ ساعت تا ۵ ساعت پوتين آماده گفت‌وگو است و هر مقدار كه فضاي گفت‌وگو اجازه دهد. از قبل گفته بوديم به دليل طولاني بودن مذاكرات هيات ايراني و شخص آقاي رييس‌جمهور در اذان مغرب بايد نمازشان را ادا كنند. ساعت ۱۲: ۵ كه آنجا اذان مغرب بود، آقاي پوتين به آقاي رييسي اشاره مي‌كند كه اطلاع دارم وقت نماز شماست و منتظر شما مي‌مانم. حدود ۹ تا ۱۰ دقيقه پوتين در همان اتاق مي‌نشيند و منتظر مي‌ماند تا آقاي رييسي در اتاق مجاور نمازش را بخواند و برگردد.

درباره مذاكرات وين  بايد تصميم سياسي بگيريم
وزير خارجه به مذاكرات وين نيز اشاره كرد و گفت: در تمام مراحل مذاكرات تلاش كرديم يا در سطح سفراي كشورهاي همسايه در تهران يا با سفر دستياران سياسي در وزارت خارجه و معاونان يا سفر بنده به كشورهاي همسايه، آنها را در جريان آنچه بين ما و ۵ كشور مي‌گذرد، قرار دهيم. مذاكرات ما به نقطه‌اي نزديك مي‌شود كه مذاكرات فني ما در آينده نه چندان دور به حد اشباع مي‌رسد و ما بايد تصميم سياسي بگيريم. تا اين جاي كار رفتار سه كشور اروپايي در مذاكرات اينگونه بوده كه وقتي از تحريم صحبت مي‌شود آن را به امريكا حواله مي‌دهند و در موضوع هسته‌اي وقتي صحبت مي‌شود مي‌گويند حوزه نگراني ماست و ما آماده‌‌ايم درباره همه جزييات هسته‌اي گفت‌وگو كنيم.
اميرعبداللهيان در ادامه گفت: انتقاد ما از سه كشور اروپايي عضو برجام اين است كه هيچ ابتكار جديد، رو به جلو و سازنده‌اي را در مذاكرات ارايه نداده‌اند، البته تلاش كردند در مذاكرات هفته‌هاي اخير منطقي و با رفتاري سازنده حضور داشته باشند. حتي امروز فرانسه ديگر نقش پليس بد را ايفا نمي‌كند. چين و روسيه سعي مي‌كنند در مذاكرات‌۱‌+۴ نقش سازنده و مثبت ايفا كنند و همين اينكه گاهي اوقات در انتقال پيام‌هاي امريكا براي مذاكرات اين دو كشور فعاليت خاص خودشان را دارند. برخي كشورهاي همسايه ما در اين موضوع – با نگاه به تسريع در رسيدن به توافق- سعي مي‌كنند حامل پيام‌هايي از سوي امريكا به ايران باشند.

امريكا به دنبال مذاكره مستقيم است
وزير خارجه گفت: طرف امريكايي به صورت NonPaper پيشنهادات خودش را در موضوعات فني به ايران ارايه داده است. ما امروز در نقطه‌اي قرار داريم كه بايد نتيجه كار كميته‌هاي سه‌گانه را در يك تعامل سياسي با همه طرف‌ها مورد توجه قرار بدهيم و تصميم بگيريم كه چه چيزي در مقابل چه چيزي اتفاق خواهد افتاد. طرف امريكايي از طرق مختلف پيام‌هايي را ارسال مي‌كند كه خواهان سطحي از مذاكره مستقيم با ايران است. مذاكرات ما با ۱‌+‌۴ است و مذاكرات غيرمستقيم با امريكا از طريق NonPaper و از طريق مورا و يكي دو كشور عضو برجام در وين است. گفت‌وگوهايي كه بعضا در برخي از كانال‌هاي مجازي منتشر مي‌شود كه ايراني‌ها در حال مذاكره مستقيم با امريكايي‌ها هستند به هيچ‌وجه صحت ندارد، ولي در عين حال اگر در روند مذاكرات به مرحله‌اي برسيم كه رسيدن به يك توافق خوب با تضمين بالا لازمه‌اش اين باشد كه سطحي از گفت‌وگو را با امريكا داشته باشيم، آن را ناديده نخواهيم گرفت.