اخبار اقتصادی – انرژی

از استخراج بی‌رویه رمزارز تا مصرف بی‌رویه خانگی و گرمای هوا و کمبود آب، همه در قطعی برق نقش دارند و برای حل بحران، سرمایه لازم است، چیزی که تا مرز‌ها رو به جهان بسته است به کفایت در دست نیست.

خبرگزاری اقتصاد کلان ـ حامد سیاسی‌راد: «بحران» تبدیل به یک پدیده هرروزه در ایران شده است، بحران سیاسی، بحران بین‌المللی، بحران اقتصادی و تحریم‌های کمرشکن، بحران اجتماعی و حالا پدیده‌هایی که مدام زندگی شخصی و عمومی ایرانیان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. بحران کرونا وارد پیک پنجم شده است و بیمارستان‌ها را پر و بسیاری از مشاغل را تعطیل کرده است. با آغاز فصل گرما، بحران آب به اوج رسیده است و تلاقی بحران آب و کرونا در استانی مانند سیستان و بلوچستان موجب بروز مشکلاتی ویژه شده است. در این میان بحران برق نه تنها خود به تنهایی سبب بروز مشکلات عدیده برای مردم شده است که در یک هم‌افزایی قدرتمند با سایر بحران‌ها، معضلات جدیدی را نه تنها در سطح کشور که حتی به شکل فرامرزی رقم زده است.

قطع برق موجب ایجاد اختلال در دسترسی به اینترنت شده است. چندی پیش ایرانسل طی بیانیه‌ای رسمی اعلام کرد این روند می‌تواند خسارات بسیاری به شبکه این اپراتور وارد کند. هم‌زمانی که این اتفاق با امتحانات دانشگاه‌ها شرایط دانشجو‌ها را در شرایط استیصال قرار داده است. کسب‌وکار‌هایی که از تعطیلی کرونایی این روز‌ها به دور مانده‌اند نیز با قطع برق به مشکل خورده‌اند. حتی ادارات دولتی هم با این مشکل روبرو هستند و خبر از مرخصی اجباری بسیاری از کارمندان دولتی در پایتخت به سبب بی‌برقی می‌آید. کسب‌وکار‌های مجازی هم در کنار نگرانی ناشی از تصمیمات اخیر مجلس در رابطه با فضای مجازی، با قطع برق دچار آسیب شده‌اند. گفته می‌شود قطع برق در روند واکسیناسیون کرونا نیز تأثیر مخرب گذاشته است. در شرایطی که جامعه ایران به کندی روند واکسیناسیون و شکل‌گیری هرج و مرج در مراکز واکسیناسیون معترض است، حالا قطعی برق مراکز نیز به این شرایط اضافه شده است.

نارضایتی نسبت به جزئیات قطع برق هم وجود دارد و اکثر مردم بابت عدم تطابق ساعات قطع برقشان با آن‌چه وزارت نیرو در جدول زمان‌بندی قطع برق منتشر می‌کند شاکی هستند.

بحران برق ایران موجب شکل‌گیری شرایط اضطراری در عراق نیز شده است. عراق یکی از اصلی‌ترین مشتری‌های برق ایران است و حالا ایران صادرات برق خود به عراق را قطع کرده است. ایران که با کمبود ارز خارجی روبه‌رو است اخیراً بار دیگر دولت عراق را تحت‌فشار قرار داده تا بدهی‌های مربوط به خرید برق را پرداخت کند. این در حالی است که ماه‌های گرم تابستان از راه رسیده و عراق خود را برای انتخابات سراسری آماده می‌کند. این قطع برق موجب شکل‌گیری نارضایتی‌هایی در کشور عراق شده است و حتی اعتراضات در منطقه نفت‌خیز بصره به خیابان کشیده شده است و همین امر موجب شده تا وزیر برق عراق از سمت خود استعفا دهد.

اما دلایل کمبود برق هنوز به شکل روشن و صریح توسط مسئولان به مردم اعلام نشده است و دلایل متعددی برای این واقعیت ذکر می‌شود.

استخراج رمز ارز، مصرف بی‌رویه، زیرساخت فرسوده

شهریور سال گذشته بود که حسن روحانی در پاسخ به کسانی که او و دولتش را ناکارآمد می‌نامیدند از شرایط سخت تحریم گفت و عنوان کرد مردم به ما اعتماد دارند چرا که در تابستان برق و آب قطع نمی‌شود. او ادامه داد که دولتش طی ۸ سال ۲۰ هزار مگاوات برق جدید تولید کرده است و از همین رو مشکل بی‌برقی رخ نخواهد داد.

کم‌تر از یک سال پس از این سخنان روحانی و پیش از شروع فصل تابستان ۱۴۰۰، بحران برق آغاز شد و مردم شاهد قطعی مدام برقشان بودند.

قطعی برق در شرایطی رخ داد که سرتیتر رسانه‌ها، به راه افتادن مزارع استخراج رمز ارز توسط چینی‌ها و نیز مزارع استخراج غیرقانونی در ایران بود. از همین رو دلیل اصلی کمبود برق در ایران، این استخراج‌های بی‌حساب عنوان شد و همین امر باعث شد تا کاربران فضای مجازی حسابی خشم خود را نسبت به چینی‌ها و استخراج‌های بی‌حدوحساب رمز ارز نشان دهند. در ابتدا این فرضیه که قطع برق ارتباطی با استخراج رمز ارز دارد رد شد و برای مثال رئیس کمیته اقتصاد دیجیتال مجلس آن را قویاً رد کرد و دلیل بی‌برقی را فرسوده بودن شبکه تولید و توزیع برق خواند.

رضا اردکانیان، وزیر انرژی نیز در خرداد ماه اعلام کرد دلیل اصلی قطع برق یکی گرمای زودرس بوده است که موجب استفاده زود هنگام مردم از وسایل سرمایشی شده است و دیگری خشک‌سالی که به میزان قابل ملاحظه‌ای تولید برق آبی را کاهش داده.

با این حال، روز گذشته سخنگوی صنعت برق حالا مجدداً انگشت اتهام را به سوی مراکز استخراج غیرمجاز رمز ارز نشانه رفته است و عنوان کرده با شناسایی ۳۶۴۶ مرکز غیرمجاز رمز ارز، به زودی بسیاری از مردم از قطعی برق نجات پیدا خواهند کرد!

او البته به مصرف خانگی و رکورد مصرفی که طی روز گذشته شکسته شده است هم اشاره کرد و عنوان کرد در این روز، میزان برق مصرفی کشور ۶۵ هزار و ۹۱۸ مگاوات بوده است که نسبت به مدت مشابه در سال گذشته ۱۰ هزار و ۵۰۰ مگاوات افزایش داشته است.

از همین رو شرکت توانیر در بیانیه‌ای خطاب به مردم نوشت: «از همه هموطنان گران‌قدر تقاضا داریم برای ایجاد آرامش فرزندانمان در این شرایط نسبت به کاهش مصرف خود اقدام تا از قطع برق جلوگیری گردد.» و اینکه بار حل مسئله برق را باز هم به دوش مردم گذاشت.

همه راه‌ها به «برجام» ختم می‌شود

اقتصاد بیمار بی‌برقی می‌آورد، بی‌برقی اقتصاد را بیمار می‌کند. قطعی مستمر برق در هر کشوری میلیارد‌ها دلار خسارت به عمل می‌آورد و وقتی دلیل قطعی برق فرسوده بودن ساختار تولید و توزیع برق باشد، این زیان دو سویه می‌شود؛ هم برق هدر می‌رود و به خودی خود خسارت مالی به جا می‌گذارد و هم این هدررفت برق موجب قطعی برق شده و قطعی برق نیز خسارت مالی مجزایی به اقتصاد کشور وارد می‌کند.

گفته می‌شود به دلیل فرسایش ساختار صنعت برق و استاندارد نبودن تجهیزات، از نیروگاه‌ها گرفته تا ترانس‌های توی کوچه و خیابان، سالانه حدود ۴۰ درصد از برق تولیدی ایران به هدر می‌رود. در حقیقت تنها با برق به هدر رفته ایران می‌توان برق چندین کشور را تأمین کرد. بخش عمده تولید برق ما یا توسط نیروگاه گازی انجام می‌شود یا توسط نیروگاه سیکل ترکیبی و به واسطه گاز. ایران یکی از منابع سرشار گاز در جهان است و به همین دلیل گرفتار آمدن این کشور به بحران برق به هیچ‌وجه امری طبیعی نیست. نگاه به وضعیت صنعت گاز کشور که پایه اصلی تولید برق است نیز نشان می‌دهد که استهلاک زیرساختی در این صنعت نیز موجب به هدر رفتن چیزی حدود ۲۰ درصد از گاز تولیدی می‌شود و این اعداد و ارقام نشان می‌دهد که از نظر زیرساختی، صنعت و اقتصاد ما با بحرانی شدید مواجه است.

البته که نبود درکی درست از توسعه متوازن در سطوح تصمیم‌ساز باعث می‌شود شرایطی به وجود بیاید که در آن کشوری ۸ نوع واکسن کرونا اختراع کند، ولی نتواند برق مصرفی شهروندانش را تأمین کند! فارغ از این، اما اصلاح و به‌سازی این زیرساخت‌ها نیاز به سرمایه‌گذاری‌های کلان دارد، سرمایه‌گذاری‌هایی فرای ظرفیت داخلی. در حقیقت همه چیز به اتصال مجدد کشور به ساختار جهانی منوط شده است، آن‌چه که گام اولش احیا برجام است و البته در حال حاضر، برداشته شدن این نخستین گام نیز در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.